ရခိုင္ေဒသရဲ့ဆပ္ေကာ္မရွင္နာခ်ားလ္စ္ပါတန္ က ၁၈၂၆ ဧျပီ(၂၆) ရက္ေန႔စြဲ နဲ႕ ျဗိတိသွ်အစိုးရဆီ တင္ခဲ့တဲ့ အစီရင္ခံစာ ၊ ဦးဦးေမွာ္ဆရာ
၁၈၂၃ ခုႏွစ္မွာ အိႏၵိယကိုအုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ အဂၤလိပ္က ျမန္မာဘုရင္နဲ႔ စစ္ျဖစ္ခဲ့ျပီး ၁၈၂၆ မွာ ရႏၱပို စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုျပီး စစ္ေျပျငိမ္းခဲ့တယ္။ ဒီစာခ်ဳပ္အရ ရခိုင္နဲ႔ တနသၤာရီ တိုင္း ကို အဂၤလိပ္လက္ ထိုးအပ္ လိုက္ရတယ္။ ရခိုင္မွာ အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဲဒီက စတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ျဗိတိသွ်အစိုးရ က ေက်းရြာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေတြကို နဂို ရွိႏွင့္ျပီး တဲ့ ရြာသူၾကီးေတြနဲ႔ သူတို႕မ်ိဳးဆက္ေတြကို အစုိးရအေပၚ သစၥာခံေစျပီး ဆက္လက္အုပ္ခ်ဳပ္ေစခဲ့ တယ္။ ဒီအေၾကာင္းေတြကို ရခိုင္ေဒသရဲ့ ဆပ္ေကာ္ မရွင္ နာ ခ်ားလ္စ္ပါတန္ က ၁၈၂၆ ဧျပီ (၂၆) ရက္ေန႔စြဲ နဲ႕ ျဗိတိသွ်အစိုးရဆီ တင္ခဲ့တဲ့ အစီရင္ခံစာမွာ ပါ ပါတယ္။ အဲဒီရီပို႕သ္မွာ ရခိုင္ေဒသရွိ ေက်းရြာေတြနဲ႕ ရြာသူၾကီးေတြစာရင္းကို အေသးစိတ္ ေဖၚျပထားတာေတြ႕ရတယ္။ ဒီစာရင္းေတြကို ေလ့လာၾကည့္ရင္ ရုိဟင္ဂ်ာ မြတ္ဆလင္ ရြာသူၾကီး (၁၃) ဦးထိ ရွိတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ျဗိတိသွ်အစိုးရက ခုမွေရာက္လာတဲ့ လယ္ကူလီေတြကို ရြာသူၾကီး ခန္႔ခဲ့တယ္ လို႕ေျပာတဲ့သူကေတာ့ ရူးေနလို႔ပဲျဖစ္မယ္။ ေနာက္ျပီး အဲဒီရီပို႕သ္မွာ ရခိုင္ေဒသရဲ့ လူဦးေရကို ေဖၚျပထားတဲ့အခါ ေမာ့ဂ္ ၆၀၀၀၀၊ မြတ္ဆလင္ ၃၀၀၀၀၊ ဗမာ ၁၀၀၀၀၊ စုစုေပါင္း ၁၀၀၀၀၀ ခန္႕...